روائی و پایائی تحقیق در پایان نامه
وقتی شما وسیله ای برای اندازه گیری یک مشخصه یا ویژگی دارید باید مطمئن شوید :
اولا این وسیله می تواند آنچه که شما می خواهید را اندازه بگیرد.
مثلا اگر شما می خواهید میزان رضایت شغلی را به وسیله یک پرسشنامه در یک
جمعیت خاص اندازه گیری کنید، باید مطمئن باشید سوالاتی را که در پرسشنامه
گنجانده اید با اطمینان بالایی این مشخصه را (رضایت شغلی) به درستی اندازه
خواهند گرفت. به عبارتی پرسشنامه ای دارای اعتبار و روایی (Validity) است
که برای اندازه گیری یک ویژگی کافی و مناسب باشد.
ثانیا این وسیله باید پایایی (Reliability) داشته باشد. به این
معنی که اگر در چند زمان مختلف در یک جمعیت از آن استفاده کنیم در نتایج به
دست آمده اختلاف چندانی مشاهده نکنیم. ابزار اندازه گیری (پرسشنامه) در
شرایط یکسان نتایج یکسانی به دست دهد. آلفای کرونباخ شاخصی برای تعیین
میزان پایایی پرسشنامه ها است.
بطور کلی مقصود از روائی آن است که وسیله اندازه‌گیری واقعا بتواند خصیصه مورد نظر را اندازه‌گیری نماید نه متغیر دیگری را. اگر وسیله اندازه‌گیری از لحاظ خصیصه مورد نظر دارای روائی کافی نباشد، نتایج پژوهش بی‌ارزش خواهد بود. (هومن: 1368؛ 117)
پایائی دلالت بر آن دارد که ابزار اندازه‌گیری در شرایط یکسان تا
چه اندازه نتایج یکسانی بدست می‌دهد. دامنه ضریب اعتبار از صفر تا یک
است(هومن،1370، 116). برای تعیین پایایی ابزار اندازه‌گیری شیوه‌های مختلفی
وجود دارد از جمله روش اجرای دوباره (بازآزمائی)، روش موازی(همتا)، روش
تنصیف(دو نیمه کردن)، روش کودر، ریچاردسون و روش آلفای کرونباخ.
مشهورترین ضریب اعتبار از طریق یکبار اجرای آزمون توسط کرونباخ
ارائه شده است که به ضریب آلفای کرونباخ معروف است. این روش برای محاسبه
هماهنگی درونی ابزار اندازه‌گیری از جمله پرسشنامه به کار می‌رود. در این
ابزار پاسخ هر سئوال می‌تواند مقادیر عددی مختلف را اختیار کند. (بازرگان:
1376؛ 169).
ابزاری که برای جمع آوری داده ها مورد استفاده قرار میگیرد درمرحله نخست باید از روایی ( اعتبار ) برخوردار باشند و درمرحله دوم باید پایایی ( اعتماد ) داشته باشند .
روائی بدین معناست که روش یا ابزار به کار رفته تا چه حدی قادر است خصوصیت مورد نظر را درست اندازه گیری کند .
پایایی قابلیت تکرار روش یا ابزار اندازه گیری است . اگر روشی از پایایی برخوردار نباشد ، داده های گردآوری شده روایی ( اعتبار ) نیز نخواهند داشت .قبل
از بکارگیری ابزارهای اندازه‌گیری لازم است پژوهشگر از طریق علمی، نسبت به
روا بودن ابزار اندازه‌گیری مورد نظر و پایایی آن (که مکمل هم به حساب می
آیند) اطمینان نسبی پیدا کند.
روایی:
مقصود این است که آیا ابزار
اندازه‌گیری موردنظر می‌تواند ویژگی و خصوصیتی که ابزار برای آن طراحی شده
است را اندازه‌گیری کند یا خیر؟ به عبارت دیگر مفهوم روایی( validity ) به
این سوال پاسخ می‌دهد که ابزار اندازه‌گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را
می‌سنجد. پرسشنامه‌ای (یا بطور کلی ابزار اندازه‌گیری) که مثلا برای
ارزیابی «تعهد سازمانی کارکنان» طراحی شده ولی پرسش‌هایش به گونه‌ای طراحی
شده‌اند که «رضایت شغلی کارکنان» را ارزیابی می‌کند روایی ندارد (هرچند
ممکن است بررسی‌های آماری، پایایی مطلوب آن را نشان دهد) همین‌طور
پرسشنامه‌ای که همه وجوه موضوع مورد تحقیق را در بر نگیرد قطعا دارای روایی
مطلوبی نیست.
نظر کارشناسان و خبرگان
می‌تواند کمک خوبی برای بهبود روایی ابزار اندازه‌گیری باشد. موضوع روایی
از آن جهت اهمیت دارد که اندازه گیری‌های نامتناسب می‌تواند هر پژوهش علمی
را بی ارزش سازد. متاسفانه در اغلب تحقیقات دانشگاهی در کشور ما به روایی
ابزار تحقیق توجه کافی نمی‌شود.
پایایی:
پایایی ( reliability ) با این
امر سر و کار دارد که ابزار اندازه‌گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه
نتایج یکسانی به دست می‌دهد. به عبارت دیگر، «همبستگی میان یک مجموعه از
نمرات و مجموعه دیگری از نمرات در یک آزمون معادل که به صورت مستقل بر یک
گروه آزمودنی به دست آمده است» چقدر است.
به بیان دیگر اگر ابزار
اندازه‌گیری را در یک فاصله زمانی کوتاه چندین بار به یک گروه واحدی از
افراد بدهیم نتایج حاصل نزدیک به هم باشد. برای اندازه‌گیری پایایی شاخصی
به نام ضریب پایایی استفاده می‌کنیم. دامنه ضریب پایایی از صفر تا 1+ است.
ضریب پایایی صفر معرف عدم پایایی و ضریب پایایی یک معرف پایایی کامل است.
"پایایی کامل" واقعاً به ندرت دیده می‌شود و در صورت مشاهده قبل از هر چیز
باید به نتایج شک کرد.
برای محاسبه ضریب پایایی ابزار اندازه‌گیری، شیوه‌های مختلفی به کار برده می‌شود. از جمله:
الف) اجرای دوباره آزمون یا روش بازآزمایی ( Test – Retest )
ب) روش موازی یا روش آزمونهای همتا ( Equivalence )
ج) روش تصنیف یا دونیمه کردن آزمون ( Split – half )
د) روش کودر _ ریچاردسون ( Kuder – Richardson )
ه) روش آلفای کرونباخ ( Cronbach Alpha )
نرم افزار spss یکی از نرم افزارهای متداول برای تعیین پایایی با یکی از روش‌های فوق ( و معمولا روش آلفای کرونباخ) می‌باشد.